Molen Buskruitmolen No. 3/ De Oude Molen, Ouderkerk aan de Amstel

Ouderkerk aan de Amstel, Noord-Holland
v

korte karakteristiek

naam
Buskruitmolen No. 3/ De Oude Molen
modeltype
rosmolen
functie
kruitmolen
bouwjaar
verdwenen
toestand
restant
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
10062
oude dbnr.
V425
Meest recente aanpassing
| Conversie

locatie

plaats
Ouderkerk aan de Amstel
plaatsaanduiding
Amsteldijk Zuid 54
gemeente
Amstelveen, Noord-Holland
streek
Amstelland
kadastrale aanduiding 1811-1832
Nieuwer-Amstel I (3) 641 Hendrik van Hoorn, Zoon
geo positie
X: 121117, Y: 478602
N: 52.29436, O: 4.89054

constructie

modeltype
rosmolen
krachtbron
spierkracht
functie
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
restant
bouwjaar
verdwenen
gemechaniseerd ?
geschiedenis
Op 1 april 1610 werd grond aangekocht van van een pastoor, om er t.z.t. een kruitfabriek op te bouwen. In 1614 ging de grond aan de Amsteldijk over in andere handen. De pastoorshof was inmiddels omgedoopt tot predikantswerf.

Pieter Maes en Johannes Pellegrom van Hierde hadden zich inmiddels in het bezit gesteld van het land benodigd voor de oprichting van een kruitmolen.

Want wat was er onlangs gebeurd? Een ontzettende ontploffing, hoorbaar tot in Haarlem en Beverwijk, een ontploffing had een einde gemaakt aan het bestaan van de kruitmolen 'het Oorlogschip', staande aan de Heilige weg (nu Overtoom) te Amsterdam (1709). Deze stad weigerde vergunning voor de herbouw, maar, zowel de burgemeesters, als ambachtsheren van Amstelveen, verleenden aan 'Cornelis van Tulden en Compagnie' in april 1710 vergunning om hun bedrijf naar Amstelveen te verplaatsen.

Pas in 1718 werd een nieuwe aanvrage gedaan en wel door een vooraanstaand Amsterdammer Nicolaes Calkoen, die zich hiertoe associeerde met de buskruitmaker Jan Allard. Aan hun relaties zullen deze heren het wel te danken gehad hebben, dat zij de begeerde vergunning op 20 december 1718 van burgemeesters van Amsterdam verkregen. Toen Nicolaes Calkoen in 1738 overleed werd hij in het bezit opgevolgd door zijn gelijknamige zoon.

In 1742 kwam de kruitfabriek in het bezit vande heer Hendrik van Hoorn, 'een ras-buskruitmaker'. Ook de Buskruitmolen Nr. 8 (Tenbruggencatenummer 08201) in Utrecht behoorde aan de familie Van Hoorn.

De kruitmolen werd bediend door 8 knechten en 12 paarden.

In 1782 op 7 augustus vloog een kruitstoof, behorende tot het bedrijf, in de lucht, welke gebeurtenis uit de aard der zaak veel schade aanrichtte.

De “de Oude Molen” bleef in handen van de familie van Hoorn tot 1843. De kruitfabriek in Muiden produceerde inmiddels zo veel kruit dat de fabriek in Nieuwer-Amstel niet meer nodig leek. Voor alle zekerheid werden de gebouwen echter niet afgebroken. Ongeveer vijftig jaar later besloot de Muidense vestiging de fabricage van nitroglycerine en salpeterzuur over te brengen naar Nieuwer-Amstel.

In juni 1953 ging het voor de tweede keer mis. Een zware klap die tot ver in de omtrek te horen was, bracht op woensdag 24 juni Ouderkerk in opschudding. Het was enkele minuten voor half vijf, toen een ketel gevuld met nitroglycerinehoudend afvalzuur met een daverende klap uit elkaar sprong. Bij deze ontploffing vielen één dode en één zwaar gewonde en in de wei lagen veel dode koeien.

Bron: BUSKRUITMAKERS IN DE LAGE LANDEN.
-----

De kruitmolen De Oude Molen van Hendr. van Hoorn en Zoonen was Nr. 3 van de 12 in 1807 nog bestaande kruitmolens. Hij werd toen bediend door 8 knechts en 12 paarden.
Bron: "Een blik op de buskruitindustrie in de Lage Landen", scriptie door Johan Verachtert, Universiteit Gent 2001-2002.
nog waarneembaar

aanvullingen

trivia
De blustoren is nog aanwezig. De kruitmolen was gevestigd in een gebouw met een mooi geveltje. De rosmolen werd gebruikt voor het maken van zwart buskruit.

Tekst ANWB-bord bij de voormalige kruitmolen:
"De Oude Molen - voormalige kruitfabriek
Gesticht in 1719 nadat in 1709 de kruitfabriek Het Oorlogsschip aan de Overtoom was gesprongen en daar niet meer herbouwd mocht worden.
Oorspronkelijk werd hier zwart buskruit gefabriceerd, vervolgens rookloos buskruit-schietkatoen- nitroglycerinekruit en pure nitroglycerine. Tot 1990 werd geproduceerd totdat door faillissement van het moederbedrijf in Muiden ook hier de deur gesloten werd.
De huisjes rondom, uit het begin van de 20ste eeuw, waren voor arbeiders van de fabriek."
-----

Burg. en Weth. van Nieuwer-Amstel brengen ter openbare kennis dat door hen aan de „Gezamenlijke Buskruitmakers van Noord-Holland, Utrecht en Zeeland" wonende alhier, vergunning is geweigerd tot het oprichten eener inrichting tot het vervaardigen van salpeterzuur benoodigd voor de fabricatie der rookzwakke buskruitsoorten op het terrein van den buskruitmolen, genaamd De oude Molen, te Buurt, over Ouderkerk.
Bron: De Tijd, godsdienstig-staatkundig dagblad, 14 mei 1895.
-----

Het Volk, 29 april 1933:
"EXPLOSIE BIJ BUSKRUITFABRIEK
Afval onvoorzichtig vernietigd
Onder een minutenlang dof gedreun springen bij Ouderkerk talrijke vensterruiten stuk
In wijden omtrek om het dorp Ouderkerk aan den Amstel tot zelfs in Amstelveen en den uitersten zuidelijken rand van Amsterdam, werden de bewoners vanmiddag tusschen halfdrie en drie uur opgeschrikt door den zwaren doffen knal van een zware explosie op de terreinen van „Buskruitmolën no. 3" van de Nederlandsche Springstoffabriek aan den Amsteldijk tusschen Ouderkerk en de Ouderkerkerlaan. Enkele malen per week verbrandt men daar op een open plek achter op het fabrieksterrein afval. Dat werkje gaat telkenmale gepaard met overvloedige - rookontwikkeling en kleine ontploffingen, die „met een sisser" plegen af te loopen. Nadat alles 's morgens twee keer normaal was verloopen vond vanmiddag bij de afvalvernietiglng een explosie plaats, die tot in wijden omtrek de menschen de stuipen op het lijf joeg en die bij eenige boerderijen in de buurt zelfs materieele schade heeft aangericht. De sterke luchtdruk deed van enkele perceelen voor of achter vrijwel alle ruiten springen, terwijl een doffe dreuning minutenlang aanhield. Op de zeer oude boerenhoeve „Al doende leert men" van Jb. J. Verhoef, Ouderkerkerlaan 134 en daarnaast op „Nancy's hoeve" van J. Verhoef scheurden bovendien de gordijnen. In het houten woonhuis van Chr. Kuiper werden niet alleen de ruiten vernield. Daar sloegen zelfs de raamsponningen weg. De klok nam precies den tijd van het ongeval op: zij bleef stilstaan op kwart voor drie. Werklieden van den kruitmolen zijn direct begonnen, met zooveel mogelijk voorloopig voorzieningen te treffen voor de schade, die de kruitfabriek, naar toegezegd werd, zal vergoeden. Met dat al, is men in de omgeving van de buskruitfabriek „De oude molen" over het gebeurde, dat thans gelukkig zonder persoonlijk letsel is afgeloopen, slecht te spreken.
Met het verbranden der afvalproducten schijnt wel op zeer roekelooze wijze te worden omgesprongen; klaarblijkelijk weet men niet eens precies of het goedje waar men de lont in steekt inderdaad wel zoo weinig gevaarlijk is, want een zoo hevige explosie als die van gistermiddag, heeft, naar ons gebleken is, vrijwel iedereen verrast. Een ernstig onderzoek naar het gebeurde van de zijde der overheid komt ons wel in hooge mate gewenscht voor. In ieder geval dient hier een justitieel onderzoek stellig niet achterwege te blijven."