Molen Polder Kortrijk (1e), Breukelen

Breukelen, Utrecht
v

korte karakteristiek

naam
Polder Kortrijk (1e)
modeltype
Wipmolen
functie
poldermolen
bouwjaar
verdwenen
toestand
verdwenen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
15840
oude dbnr.
V15840
Meest recente aanpassing

locatie

plaats
Breukelen
gemeente
Stichtse Vecht , Utrecht
streek
Vechtstreek
geo positie
X: 127778, Y: 464717
N: 52.16994, O: 4.98929

constructie

modeltype
Wipmolen
krachtbron
wind
functie
romp
vierkante ondertoren
inrichting
Scheprad
plaats bediening
plaats kruiwerk
middenkruier
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
verdwenen
bouwjaar
verdwenen
verbrand
geschiedenis
Lang is gedacht dat de huidige Kortrijker Molen in 1696 is gebouwd en dat de voorganger in dat jaar is afgebroken. Dat werd onder meer afgeleid uit een slordig in verf aangebracht jaartal “1696” op de (oude) koker in de huidige molen. Daarbij werd tevens betrokken dat in 1691 de polders van Kortrijk en van Gieltjesdorp werden samengevoegd en werd besloten "..deselve te zaame door de Cortrijker molen te laeten bemaelen…”. Hieruit werd geconcludeerd dat er een nieuwe molen was gebouwd.

Inmiddels heeft nieuw onderzoek hier een ander licht op geworpen. Dendro-chronologisch onderzoek, uitgevoerd op enkele oorspronkelijke grote balken in de toren, heeft aangetoond dat het hout voor deze balken is gekapt in 1665 en 1670. In de jaarrekeningen van het waterschap Kortrijk is in de jaren 1695 tot 1697 sprake van kosten die slechts op regulier onderhoud kunnen duiden. In 1695 zijn deze kosten hoger dan in de jaren direct er voor en er na, wat op extra onderhoud zou kunnen duiden, maar dat komt in latere jaren ook voor. En een nieuwe molen kon hier zeker niet voor worden gebouwd.

Den Besten (Tijdschrift Historische Kring Breukelen 2008-4) wijst er op dat in het rampjaar 1672 door Franse troepen verscheidene molens in de streek zijn afgebrand en kort daarop (gedocumenteerd) zijn herbouwd. Hij houdt het er op grond van de voormelde gegevens op dat de eerste Cortrijker Molen hetzelfde lot heeft getroffen en omstreeks 1675 haastig en tegen zo gering mogelijke kosten is herbouwd.

Inmiddels heeft nader onderzoek aangetoond dat de molen is, het dorp Breukelen, kasteel Nijenrode en diverse andere molens in de omgeving tijdens het rampjaar 1672 werden afgebrand door het Franse leger. Het jaar van "verdwijnen" is dus 1672. In een akte uit 1681, aanwezig in het Utrechts Archief, wordt een lening genoemd uit 1674: "vijff duijsent gulden dewelcke inden Jare 1674 waren opgenomen tegen zes en 6 ¼ per cent tot vernieuwinge en opbouwinge van de affgebrande watermolen , nieuwe bruggens, overtochten als andersints ".

Arie Verhoeff, 20 nov. 2016 - 4 mei 2021.

aanvullingen

trivia
Kaart van het waterschap Heijcop, genaamd de Lange Vliet. In de verklarende lijst, de terreinen en objecten waarover molengeld wordt geheven.

Het oosten op de kaart is het noorden.

Op de kaart staan drie molens, dat zijn van boven af de Kortrijker Molen, de molen van de polder Otterspoorbroek (dbnr 1934) en de korenmolen die vlak bij het kasteel Nijenrode heeft gestaan.

Pim van der Wijk, 13 aug. 2016.
-----

De volgende informatie is inmiddels achterhaald (zie bij de tab 'geschiedenis', informatie Arie Verhoeff):
In een schouwbrief uit 1691 staat te lezen dat de polders Kortrijk en Gieltjesdorp, die op dat moment nog elk een eigen (waarschijnlijk kleinere) wipmolen hadden, gecombineerd zouden worden en bemalen door één nieuwe molen, te weten de nog bestaande "Cortrijcker Molen".
Bron: "Opkomst, bloei en neergang van molens in de omgeving van Breukelen", A.A. Manten, Tijdschrift Hist. Kring Breukelen, jrg. 13-1998-2, pag. 66-81.