Molen Kerkhovense molen (1e), Oisterwijk

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1369

verdwenen

1895

verbrand

opvolger

Oisterwijk (Kerkhovense molen (2e))

geschiedenis

De Kerkhovense molen is in de loop der eeuwen in handen van verschillende personen geweest. De opeenvolgende heren van het kasteel Durendaal hebben de molen lange tijd in bezit gehad, namelijk vanaf het begin van de 15 eeuw tot aan 1621. Deze en andere vermogende eigenaars hebben nooit met de molen gemalen, maar verpachtten hem, zoals ook elders gebruikelijk was. Dat gold bijvoorbeeld ook nog voor mr. Marten Adams van Hees, notaris en procureur te Oisterwijk, die halverwege de 17e eeuw in het bezit was van de molen. Zijn kinderen laten de molen bemalen door Jan Cauwenbergh, "molder". Pas vanaf het midden van de 18e eeuw zijn eigenaar en molenaar meestal dezelfde persoon. Hetgeen afgeleid kan worden uit het feit dat het dan bij de molen staande molenhuis dan vaak door de eigenaar bewoond wordt. Uit de late 18e eeuw kennen we zo de naam van Andries van Heeswijk, en daarna zijn zoon Francis

In 1780 wordt de molen toch nog eens door van Heeswijk verhuurd. Bij die gelegenheid vindt, op een dag in het voorjaar om 6 uur 's ochtends, een prisatie (taxatie) plaats. De prisatie wordt uitgevoerd door Hendrik Verhees, de door zijn landkaarten en schetsen van kerkgebouwen bekend geworden landmeter en molenmeester uit Boxtel, en door Johan de Ruyter, molenmeester uit Balkom.

Francis van Heeswijk verwerft de molen in 1790, bewoont het molenhuis en is ook zeker molenaar geweest. In 1798 sterft hij echter op nog jonge leeftijd. De molen komt dan in handen van zijn weduwe Jacomijna Bolders, die in 1800 hertrouwt met de uit België afkomstige Wilhelminus van Me(e)rendonck. In de persoon van van Merendonck komt de geschiedenis tot leven, want juist naar hem verwijzen enige materiële zaken die tot op de dag van vandaag bewaard zijn gebleven. Om te beginnen is van Merendonck kennelijk mulder geweest in Moergestel. Zijn naam heeft hij, deels in sierlijke gotische letters, ingekerfd in een deur die nog steeds in de molen van Moergestel bewaard wordt. Er staat het jaartal 1796 bij. Wanneer hij dan met de weduwe Van Heeswijk trouwt en de kerkhovense molen gaat bemalen, raakt hij snel ingeburgerd in de Oisterwijkse gemeenschap. In 1805 schiet hij zich namelijk koning bij het St. Sebastiaansgilde aldaar, een feit waarvan een zilveren koningsschild met daarop de afbeelding van een standerdmolen nog steeds getuigt. Willem van Merendonck sterft in 1812

In de tweede helft van de 19e eeuw is de naam van de uit Tilburg afkomstige Johannes Sprangers verbonden aan de molen, en later die van zijn zoon Anthony. Anthony (Toontje) Sprangers is tevens de laatste eigenaar van de oude houten molen geweest.
Op Donderdag nacht 5 april 1895 brand de molen af