Molen Zuidermeerpolder (west), Starum/ Stavoren

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1620

>

verdwenen

circa 1933

1850 - 1933

opvolger

Molendatabase.net dbnr. 475

geschiedenis

Voor het droogleggen van de Stavordermeer verkreeg de stad Stavoren op 19 mei 1613 octrooi ter bedijking en drooglegging. Om bezwaren en geschillen te ontgaan, droeg Stavoren de vergunning al snel over aan vier Raadsheren en enige andere personen. Deze beloofden het meer in twee gedeelten te zullen bedijken en droogmaken, met daartussen een kanaal naar Stavoren en vaarten naar Warns en Molkwerum.

De Noorder- en de Zuidermeerpolder zijn na het jaar 1620 bedijkt. De Zuidermeerpolder besloeg een oppervlakte van ruim 157 ha onder Stavoren en Hemelum-Oldephaert-en-Noordwolde.

Aangezien het Zuider-Stavordermeer, wegens zijn diepte, veel moeilijker viel droog te houden dan het Noorder-Stavordermeer (Tenbruggencatenummer 03141 c), plaatste men daarin twee grote achtkante watermolens, van ruim 2.50 ellen vlucht.

Doch een dezer molens (Tenbruggencatenummer 07942) naderhand afgebrand zijnde, was de andere niet in staat om alleen den polder droog te houden. Het bouwen van een nieuwe molen was dus van de grootste noodzakelijkheid, te meer, dewijl de nog overgebleven molen ook reeds aanmerkelijk in verval was. De eigenaars ondertussen, tegen de kosten opziende, droegen hun recht over aan de Heer Bernardus Schotanus à Steringa, Med. Dr. (die in 1690 deze grietenij in kaart bracht), en deze vond eene nieuwe soort van watermolens uit, welke, ofschoon kleiner dan de vorige, als hebbende slechts 1.88 ellen vlucht, echter veel meer water dan die twee van ruim 2.50 ellen vlucht kon uitmalen.

Inmiddels bemoeiden zich de Staten van Friesland ook met dit werk, want overwegende, hoe gevaarlijk, bij een doorbraak van de zeedijk, ten Zuidoosten van Stavoren dit Zuidermeer zou kunnen zijn, indien het zeewater daar ingang kreeg, moedigden zij de voornoemde Heer aan, om het meer zwaar te bedijken en droog te malen, met belofte van vrijheid van lasten ten eeuwigen dage en een jaarlijksche gifte van 100 gulden, zo lang het meer werd droog gehouden. Ook beloofde men hem, dat, indien het meer, door inbreuk van de Zeedijk, onderliep, en hij het dan weder droog maakte, zulks met een jaarlijks geschenk van 200 gulden zou worden erkend, zo lang hij het meer droog zou houden.

Dit recht door evengemelde Staten, aan Dr. Schotanus à Steringa toegestaan, werd wederom door hem voor de helft overgedragen aan Jonkheer Ernst Mokkema van Harinxma thoe Slooten, Grietman van Baarderadeel en kleinzoon van bovengemelde Ernst van Harinxma, om dit werk gezamelijk uit te voeren, en bate en schade met elkander in gelijke deelen te genieten en te dragen.

Bij de stormvloed van 1776 werden beide meren overstroomd, en ook later bleef de ondersteuning van de Staten hard nodig om de polders droog te houden.

Op de topografische kaart van 1933 staat in het noorden van de Zuidermeerpolder een windmotor aangegeven.

Bronnen:
- "Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden", door Abraham Jacob van der Aa, 1846.
- "Beknopte geschiedenis van Friesland, in hoofdtrekken", door Wopke Eekhoff, 1851.
-----

Op de website van de Studiegroep Oud Staveren zijn veel gegevens over de molens van de Noordermeerpolder en de Zuidermeerpolder te vinden.