Molen Kleine Polder, De Kleine Molen, Haarlem

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1650

circa / 1813 ?

verdwenen

circa 1879

gesloopt

opvolger

Haarlem-Schalkwijk (De Kleine Molen / De Hommel)

geschiedenis

In 1813 werden de Kleine en de Groote Polder verenigd als "De Vereenigde Groote en Kleine Polders". De combinatie werd toen bemalen door de Groote Molen, terwijl deze (vermoedelijk vrij grote) weidemolen de Kleine Polder onderbemaalde (?).

"De Groote en de Kleine Polder onder Zuidschalkwijk waren vroeger gescheiden en hadden ieder hun afzonderlijk gemaal en hun eigen bestuur. Thans zijn zij geheel vereenigd en onder één bestuur gebragt. ... Ongeveer in het midden des [verenigde] polders is een schepradmolen, die uitmaalt op het Spaarne."
Bron: "De zeeweringen en waterschappen van Noordholland", Mr. G. de Vries Azn., 1864.

In 1879 kreeg de Kleine Polder weer een eigen molen, uitslaande op de Ringvaart. Zie de opvolger.
-----

"Van de Groote Polder en de Kleine Polder is niet exact bekend wanneer zij zijn gesticht. Zij bestonden echter al wel in het midden van de 16de eeuw. Tot 1813 waren het twee naast elkaar gelegen, maar geheel afzonderlijke polders, gelegen in het later tot de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude behorende Zuid-Schalkwijk. In dat jaar bleek de watermolen van de slechts ca. 51 ha grote Kleine Polder in een zodanige staat te verkeren, dat hij slechts met grote kosten weer maalvaardig was te maken. De Kleine Polder kreeg hierop vergunning om voortaan af te wateren op de Groote Polder, waarna de eigen molen ten bate van de ingelanden van de Kleine Polder kon worden verkocht. Toch bleek men op den duur niet tevreden met deze situatie. Op 14 mei 1879 werd besloten weer zelf in de bemaling te voorzien en hiertoe een nieuwe vijzelmolen te bouwen. De bouw werd op 31 mei van dat jaar aangenomen door W. Rus, molenmaker te Nieuwe Niedorp, voor een bedrag van ƒ 7.700,-. De oude molen stond er toen blijkbaar nog steeds, want nog op 16 december 1880 werd het van de sloop afkomstige materiaal verkocht. Uit de lijst van verkochte onderdelen blijkt, dat het een vijzelmolen was, waarschijnlijk een wipmolen."
Bron: "Molens in Noord-Holland", 1981.

Op geen enkele kaart van voor 1879 een spoor van een oudere molen in de Kleine Polder gevonden.
De oorspronkelijke molen (tot 1813) heeft mogelijk in het rond 1850-1860 door de Ringvaart van de Haarlemmermeer afgesneden polderdeel gestaan? Op de kadasterkaart van 1832 zijn daarvan geen waterlopen of een molenerf herkenbaar.
Op de waterstaatskaart van 1878-1879 staat ter plekke van de huidige molen een "Kleine watermolen" aangegeven.
-----

De Kleine Molen is in 1879 gebouwd op een plek waar volgens mij nooit eerder een molen had gestaan. De Kleine Polder was iets dieper dan de Groote en men heeft lang geprobeerd, de Kleine Polder onder te bemalen met een grote weidemolen. Deze maalde het water op het peil van de Groote Polder.
Bewijs: in het Noord Hollands Archief bevindt zich een persoonlijk exemplaar van Schorer over de Zeeweringen en Waterschappen van Noord-Holland uit 1894. Daarin staat een met pen geschreven aantekening, waarschijnlijk van Schorer zelf, dat de Kleine Molen vervanger was van een weidemolen. Let wel: de lijst van verkochte onderdelen, waarvan Gerrit Keunen in het NH Molenboek van 1981 rept, zijn waarschijnlijk de verkochte onderdelen van die weidemolen.
Leo Middelkoop, 13 feb. 2022.