Molen De Oude Molen / Stichtse Molen, Veenendaal

Veenendaal, Utrecht
v

korte karakteristiek

naam
De Oude Molen / Stichtse Molen
modeltype
Standerdmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
verdwenen
toestand
verdwenen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
04910 l
oude dbnr.
V617
Meest recente aanpassing
media-bestand
Molen 04910 l De Oude Molen / Stichtse Molen (Veenendaal)

Kadastrale kaart 1811-1832: minuutplan Veenendaal, Utrecht, sectie B, blad 01, nr 470

locatie

plaats
Veenendaal
plaatsaanduiding
Molenstraat, rond de Oude Kerk (op het Kleine Veenloo)
gemeente
Veenendaal, Utrecht
streek
Gelderse Vallei
kadastrale aanduiding 1811-1832
Veenendaal B (1) 470 Lambert Hoolboom, molenaar
geo positie
X: 166020, Y: 448803
N: 52.02746, O: 5.54778
(coördinaten zijn bij benadering)

constructie

modeltype
Standerdmolen
krachtbron
wind
functie
romp
open voet
versieringen

In 1989 werd door de gemeente Veenendaal als herinnering aan de molen een monument opgericht. Als enige tastbaar overblijfsel van de gesloopte molen is deze gevelsteen nog overgebleven. C.v.K. waren de initialen van de molenaar C. van Kessel.

plaats bediening
plaats kruiwerk
middenkruier
kruiwerk
zetelkruier
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
verdwenen
bouwjaar
verdwenen
1709 verwoest en herbouwd 1860 stukgewaaid 1870 gesloopt
eigendomshistorie

Sander vertrouwde de molen blijkbaar niet alleen aan zijn kleinzoon Jan Marcelisz. Toe. Samen met Jan werd ook een Van Wolfswinkel eigenaar van de molen. Uit het artikel over de Nieuwe Molen zal blijken, dat de eigenaren van de Oude Molen de concurrentie met de collega’s niet aan konden. De molen raakte in verval. En als er in Veenendaal aanleiding was om feest te vieren, bijv. in 1697 na het beëindigen van de Negenjarige Oorlog met Frankrijk, mocht er in geheel Veenendaal alleen een vreugdevuur worden ontstoken op de heuvel bij de Oude Molen, op de Molenpol.

geschiedenis

In 1563 werd de molen afgebroken op de Grote Veenlo en herbouwd op de Kleine Veenlo, waar zich inmiddels het dorp aan het vormen was. Hij werd zo'n 300 m westelijk van de veenkerk gebouwd. 

De molen zou bekend worden als de Stichtse of Oude Molen. Bepaald werd dat andere korenmolens geen toestemming zouden krijgen zich te vestigen binnen een straal van een halve mijl (circa 3.000 m).

07-07-1571: Willem Lubbertsz, molenaar in Veenendaal, 20-5 wegens geleverde rogge.
03-09-1571: Severijn Reijnvoert verklaart hoe dat Evert Gerritsz, brouwer in Veenendaal, voor hem beloofd heeft te betalen aan Willem Lubbertsz, molenaar in Veenendaal, 141 gulden.
16-9-1571: Jan Jacobsz Clock? constitueert Bercheijck om te bekennen schuldig te zijn aan Willem Lubbertsz Slamp, molenaar in Veenendaal, 34-9.
02-10-1571: Willem Lubbertsz, molenaar in Veenendaal, 150 gulden wegens geleend geld en geleverde waren.
13-12-1571: Willem Lubberts Slamp, molenaar in Veenendaal, constitueert Ridder.
02-11-1590: Aelbert Verweij namens Gerrit van Harn x Cornelia van Zijll, Huijbert van Zijll x Aeltgen Lijsters, mitsgaders Juliaen van Zijll, voor zichzelf en als boedelhouder van haar onmondige kinderen verwekt bij Marcelis van Leiden, met Thonis Cornelisz, haar gekozen voogd in deze zaak, Maria Adriaen Joostendr, wed. Gijsbert van Zijll, met Joost Vastrick, haar gekozen voogd in deze zaak (procuratie te Amerongen op 31-10-1590) transporteert aan Sander Marcelisz x Wilhelma Jansdr een windmolen met huis daartoe behorende met de grond en toebehoren in Veenendaal daar oostwaarts dhr van Urk, westwaarts, zuidwaarts en noordwaarts Gerrit van Harn met zijn venen, conform koopcedulle van 19-1-1587. Sander Marcelisz x Wilhelma Jansdr transporteren direct de helft aan Jannigje Hendrickse, wed. Jacob Gijsbertsz molenaar, en haar kinderen. 17e of 18e eeuw z.j.: En in de Kerkenbuurt: Hendrick Jacopsz molenaar, de upperman, de bakker.
24-09-1610: Frans Hendricksz Lam contra Hendrick Jacobsz, molenaar van Veenendaal, tot betaling van 18 gulden wegens koop van een paard.
19-03-1612: Oth Dircksz x Anna Aerts Holl transporteren aan Willem Dircksz de Biel? een huis in Veenendaal achter de kerk op de grond van Frans Jacobsz, molenaar, bepaald oostwaarts Gerrit van Montfoort?, westwaarts Gerrit Berntsz, zuidwaarts de kerk en noordwaarts Frans Jacobsz.
28-05-1616: Hendrick Jacobsz, molenaar in Veenendaal, contra Steven Arrisz om te kennen of ontkennen zijn handtekening onder koopcedulle van 16-1-1613.
17-12-1616: en 26-11-1616: Hendrick van Rempst contra Hendrick Jacobsz, molenaar. Het gerecht verleent default.
04-04-1620: Frans Jacobsz, molenaar, tot nieuwe letteren van executie op een akte van condemnatie van 16-02-1619.
25-03-1634, 09-06-1634, 21-11-1636: Afgeloste rentebrief, waarin de weduwe Lubbert Jacobsen met toestemming van de weesmeesters haar halve windkorenmolen en de helft van haar huis en rosmolen in Veenendaal tot onderpand had gesteld,
08-05-1638: Weduwe van Beernt Plipsen (Philipsz) contra Dirck Willemsen de Beer, de weduwe van Lubbert Jacobsen molenaar,
28-06-1645: Johan de Kemp als gemachtigde van mr. Jacob van Sipenes, advocaat voor het Hof van Utrecht, voor zichzelf en namens zijn zuster Catharina van Sipenes, transporteert aan Jan Cornelissen Michielen x Merrigje Gerrits, won. Veenendaal, een huis en hofstede strekkende uit de gemene grift zuidwaarts op tot aan het erf van Lubbert Jacobsen, molenaar, daar oostwaarts Willem Gerritsen Lam, westwaarts Sipenes, en nog het slijk en de grond van derdehalve morgen liggende op het overeind van het huis, strekkende van de grift noordwaarts op tot de Munnikenweg, daar oostwaarts de Gortsteeg, westwaarts Jan Cornelissen.
1651: Gijsbert Constabel, pachter van het gemaal te Veenendaal, contra Jan Hendricksz, bakker te Veenendaal. Jan heeft een zak van drie schepel rogge en een zak van drie schepel weit aan de molen gebracht zonder belasting te betalen
1651: Attestatie van Beerndt Hendricksz, kuiper te Veenendaal, op verzoek van Jan Hendricksz, bakker aldaar. Hij heeft voor het huis van Gijsbert Jansz in Veenendaal gehoord dat Jan Hendricksz aan Jacob Arisz, knecht van Hendrick Willemsz, molenaar, heeft gevraagd over betaling van impost op het gemaal
21-08-1651: Beernt Hendricksz, kuiper, 35 jaar, won. Veenendaal, verklaart op verzoek van Jan Hendricksz bakker, ook won. Veenendaal, dat hij op 29-7-1651 voor het huis van Gijsbert Jansz in Veenendaal heeft gehoord dat Jan Hendricksz Jacob Arrisz, de knecht van Hendrick Willemsz, molenaar, heeft gevraagd of hij Jacob Arisz heeft bevolen het koorn altijd aan de pachters zou aanbrengen. Jacob heeft geantwoord
11-12-1651: De molenaars en de pachters van het gemaal contra Hendrick Willemsz molenaar in Veenendaal en de buurmeesters aldaar
09-03-1653: Casper van Gemert, soldaat onder de compagnie van de sergeant-majoor Hardenbroeck, gouverneur tot Hulst, alhier in garnizoen liggende. Het gerecht belooft hem in plaats van Willem Dircksz, molenaar soldaat van diezelfde compagnie te zullen gaan op het schip Leeuwarden, waarvan kapitein is Roijael en commandeur over de gecommandeerde soldaten van diezelfde compagnie op dat schip Evert Wijnen.
1657: Molenaars en pachters van het gemaal contra Hendrick Willemsz, molenaar in Veenendaal en de buurmeesters aldaar. Gerecht beveelt de molenaars ieder in zijn district te blijven
07-11-1664: Cornelis Petersz van Mourick x Judith van Griethuijsen, voor henzelf en namens Cornelis Cornelisz, won. Amersfoort, en Cornelis Cornelisz van Wolfswinkel x Rijntje Gijsberts, Dirck Cornelisz van Wolfswinkel x Jantje Willems Lam, Matthijs Evertsz, weduwnaar van Willemke Gijsberts en Mattheus Adriaensz van Langelaer x Cornelisje Gijsberts, voor henzelf en namens Maagje Gijsberts, gezamenlijke erfgenamen nevens Melis Gerrits en Aertje Gijsberts nabenoemd, van Aeltje Cornelis, wed. Cornelis Sandersz, transporteren aan Melis Gerritsz x Aeltje Gijsberts hun deel van de helft van een windkoornmolen, rosmolen, huis, hof waarvan Melis Gerritsz en zijn vrouw 1/8 deel competeert, gelegen te Veenendaal.
1669: Melis Gerritsz, molenaar op de molen van Veenendaal, wed. Aeltgen Gijsberts. Boedelinventaris en uitkoop van zijn drie onmondige kinderen, met hun mombers Matheus Adriaensz van Langelaer, behuwdoom, en Cornelis Cornelisz van Wolfswinkel
17-12-1665: Grietje Willems, wed. Hendrick Willemsen, in leven molenaar te Veenendaal, geassisteerd door haar zoon Cornelis Cornelisz, transporteert aan Jan Tonissen op Wittenberg x Willemken Hendricks 1/4 van de wind- en rosmolen, huis en hof in Veenendaal.
1669: Melis Gerritsz, molenaar op de molen van Veenendaal, wed. Aeltgen Gijsberts. Boedelinventaris en uitkoop van zijn drie onmondige kinderen, met hun mombers Matheus Adriaensz van Langelaer, behuwdoom, en Cornelis Cornelisz van Wolfswinkel
08-01-1678: Melis Gerrits, molenaar op de Stichtse molen in Veenendaal accordeert voor 8 ducatons wegens verschillende zakken koorn aangenomen te malen zonder gezegelde cedulle van de impost.
1685: Huijbert Petersz, molenaar te Veenendaal, en Rijck Cornelisz, stellen zich borg voor Ewit Petersz voor de schuld aan zijn onmondige dochtertje wegens moederlijk goed

1698 / 1699: Huijbert Petersz, molenaar te Veenendaal, contra Jasper van Schadick, won. Veenendaal. Overschuld van 40 schepel rogge.

Blijkbaar telde het belang van de Oude Molen niet meer, want in oktober 1709 bleek van de molen nog slechts een bouwval over te zijn gebleven. Tijdens een zware storm in die maand oktober was de bouwval niet bestand tegen die storm. Hij waaide omver en werd volledig vernield. 

Later is de molen weer opgebouwd, want in 1822 werd weer over de Oude Molen op de Molenpol aan de Achterkerkstraat gesproken, omdat de molen binnen de familie Van Voorthuizen geërfd wordt. De waarde van de molen werd toen getaxeerd op ƒ 17.010 . Het duurde enige jaren voordat de molen verkocht werd.
In 1829 kocht Lambert Haalboom de Oude Molen op een openbare veiling voor een bedrag van ƒ 13.905.

1832: Lambert Hoolboom, molenaar
30-03-1835: Geldlening verstrekt door Cornelis Hendriksen Klomp, wonende te Stichts Veenendaal, aan Jan
Klomp en Arisje van Dolder, eerder weduwe van Lammert Hoolboom, echtelieden, wonende te Stichts
Veenendaal, met als onderpand de helft in een korenmolen en verder getimmerte, alsmde bouw- en weiland, gelegen te Stichts Veenendaal.
In 1837 leent Johannes van Kessel, wolfabrikant x Antje van Sprakelaar aan de Oude Molen te Stichts
Veenendaal f 2000,= van jhr. Willem Eliza Ram

Een hevige storm in 1860 zorgde ervoor dat de wieken van de molen braken. Waarschijnlijk is door de stormschade en de oprukkende bebouwing van Stichts Veenendaal bij de toenmalige molenaar Wessel Klomp Jsz. het idee ontstaan om in 1872 op een andere locatie op basis van erfpacht een stellingmolen te laten bouwen, de huidige molen 'De Vriendschap'. De molenaar zag met lede ogen het verval van zijn molen aan. De molen heeft tot 1870 gestaan.

nog waarneembaar

Monument van molenonderdelen gemaakt.

In 1989 werd door de gemeente Veenendaal als herinnering aan de molen een monument opgericht. Als enige tastbaar overblijfsel van de gesloopte molen is deze gevelsteen nog overgebleven. C.v.K. waren de initialen van de molenaar C. van Kessel.

aanvullingen

wetenswaardigheden

De Gelderse Vallei, waar Veenendaal in ligt, is gevormd in de laatste twee ijstijden.  Het dal wordt in het zuiden begrensd door de stuwwal van de Utrechtse Heuvelrug en in het noorden door drie kleinere stuwwallen, te weten de Emmikhuizerberg, het Grote Veenloo (het Vendel) en de hoogten rond de Oude Kerk (het Kleine Veenloo). De afstand tussen de Heuvelrug en de noordelijke stuwwallen bedraagt zo'n 3 kilometer. Het diepste punt van de Vallei ligt op 4,9 meter boven NAP.

trivia

De molen stond in het Stichtse deel van Veenendaal.
Tot 1960 liep de provinciegrens tussen Utrecht en Gelderland dwars door de bebouwde kom van Veenendaal. Sinds 1960 valt de gehele plaats onder de provincie Utrecht.
Na de bouw van De Nieuwe Molen (dbnr. 1773) op Gelders gebied werd de Stichtse Molen ook wel Oude Molen genoemd.