Molen Varnebroekpolder, Heiloo

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1858

verdwenen

1972

verplaatst

verplaatst naar

Heiloo (Varnebroekmolen)

geschiedenis

Het Varnebroekmolentje is een weidemolen welke omstreeks het midden van de 19e eeuw moet zijn gebouwd. Het staat noch op de kadastrale kaart van 1821, noch op de in 1858 verkende topografische kaart aangegeven (NB Hij staat wel degelijk op de kaart van 1858! MHO 8 jan. 2008).
Aangenomen moet daarom worden dat het kort na 1858 is gebouwd (dus al eerder MHO), want in 1863 werd het 30 ha grote, toen aan één eigenaar toebehorende Varnebroekpoldertje bemalen door een kleine vijzelmolen met een vlucht van 8,56 m.
Het zomerpeil van dit poldertje lag in die tijd ongeveer gelijk met het normale peil van de Schermerboezem, zodat de opvoerhoogte maximaal ca. 0,6 m bedroeg.
Tot 1959 vond de bemaling uitsluitend plaats op windkracht.
In dat jaar is er onder in de molen een elektrisch aangedreven stalen vijzel geplaatst om de polder op peil te houden.

Aanvankelijk was de molen particulier bezit, de laatste eigenaar was P. Ligthart te Heiloo.
In 1962 werd de molen gerestaureerd.
In 1966, toen de gemeente Heiloo inmiddels eigenaar was geworden, kocht Natuurmonumenten stukken grond rond de molen van de gemeente Heiloo.
Uitdrukkelijk is de molen toen buiten de verkoop gehouden.
De molen dreigde als gevolg van de aanleg van de westelijke randweg om Alkmaar te verdwijnen.
Alkmaar annexeerde vanwege die randweg een stuk grond van de gemeente Heiloo, en hierop stond ook de molen. Vlak voor de annexatiedatum (1 okt. 1972) heeft de gemeente Heiloo die dus eigenaar was, de molen weggehaald en tijdelijk opgeslagen bij Openbare Werken.

In 1974 werd hij op een nieuwe standplaats in de gemeente Heiloo weer opgebouwd, in 1975 officieel in gebruik gesteld, en hij bemaalt daar de polder Het Maalwater.
De gebeurtenissen in 1974 waren aanleiding tot tendentieuze vragen in de Alkmaarse gemeenteraad, omdat een Alkmaars raadslid, dat niet goed was geïnformeerd, meende dat Heiloo de molen voor de neus van Alkmaar had weggekaapt.

Op onderstaand gedeelte van de topografische kaart van 1997 staan zowel de oude positie (pijl 1) als de nieuwe plek (pijl 2) aangegeven. Rechtsboven in rood de westelijke randweg om Alkmaar.

Eric Zwijnenburg, 16 dec. 2005.