"MOLEN DE IONGE FENIX",
"REES DE FENIX UIT DE KOLEN
EN DES VADERS ASSCHE WEER,
SO DOET OOK DEES NIEUWE MOLEN
TWEE VERSLOND HIER ’T VUUR WELEER
SIET GY DEES UIT STEEN FORMEEREN
DIE DEN EEK EN DUWESTEEN,
DOET TOT NUTTE STOF VERKEEREN
TOT DE DIENST VAN YDER EEN,
’S HEMELS HAND DIE DEKK’VOORTAAN
DIT GESTIGT SO LANG’T SAL STAAN’",
"GESTIGT DOOR
P:& H: van der Meulen"
"1752"
De molen werd eerder al gebouwd in 1642 als oliemolen (zie voorganger).
In 1751 na hevige brand herbouwd door Pieter en Hermanus Luitjens van der Meulen. Het complex van de run- olie- en cementmolen omvatte verder ook een plaatslijperij, leerlooierij , zoutkeet en zeepziederij.
NB Het patroniem was niet Hermanus, maar Luitjens. Hermanus was de jongere broer van Pieter, eveneens in Donkerbroek geboren. De steen bewaard van "De Jonge Fenix" laat duidelijk zien, dat het om P. & H. van der Meulen gaat.
Yde van der Meulen, 19 april 2009.
-----
28-05-1824: Leeuwarder Courant
"1. Eene deftige en sterke Koopmans Huizinge, op de Koornmarkt te Leeuwarden, letter I, no 2, bestaande in 5 Kamers, Woonkelder, 2 Kelders, Provisiekamertje, een Linnen- en Turfolder.
2. De geregte helft van den florisanten korte jaren hecht gebouwden STEENEN OLIJ, EEK- en CEMENT-MOLEN, de PHENIX genaamd, staande en gelegen op het Zuidvliet aan de Vaart, bij Leeuwarden, met de helft der Schorsschuur, Turfschuur, Zonplaats en Olijmolenschuur, en Olijbakken, benevens alle Gereedschappen bij het Olijwerk in gebruik, alsmede de helft der 4 Olijbakken en Pompen in het Pakhuis no. 160 gekwoteerd met letter L, no 164."
1828: Erve H.J. Dirks was de huurder van de pel- en cementmolen (mogelijk familie van N.J. Dirks van oliemolen De Haan (Tenbruggencatenummer 02987 e)?).
Bron: "Uit de knipseldoos nr. 54", art door Popke Timmermans in De Utskoat nr. 96, dec. 1999.
-----
10-08-1903: Leeuwarder Courant
“Windoliemolen “De Jonge Phenix” met knechtswoningen etc.
A. Andringa, notaris te Leeuwarden, zal op maandag 10 Aug. 1903, ’s avonds 6 uur, bij Wagenaar in het café ‘De Nederlanden’ aan de Zuiderstraat aldaar finaal verkoopen:
1. Den door wind gedreven, geheel van steen opgetrokken OLIE-, TRAS-, en RUNMOLEN no. 402, DE JONGE PHENIX genaamd, met aanhoorige zeer solide en hechte GEBOUWEN, waarin complete OLIESLAGERIJ, PLETTERIJ, TRAS- en RUNMALERIJ en ruime BERGPLAATSEN, voorts KNECHTSWONINGEN en zg. OLIEKAMER, voorgelegen Straten en Bleeken, achtergelegen Zonplek, overbouwde Steeg etc., alles aan en bij elkander gelegen op Pietersburen aan het Zuidvliet te Leeuwarden, samen groot ongev. 13-03 are, geveild in 2 percelen en te aanvaarden: de Molen met Oliekamer c.a. 8 dagen na de toewijzing; de Woningen 12 Mei 1904. Geb.: ƒ 2500 en ƒ 2252”.
12-08-1903: Leeuwarder Courant
"“Publieke verkoop van Vastigheden.
Leeuwarden, 10 augustus. Finaal.
De Oliemolen “De Jonge Phenix” met Heerenhuis en tuin, woningen etc. aan het Zuidvliet geveild in 7 percelen, bij samenvoeging gekocht door E.J. Hekman te Zuidbroek voor ƒ 12932.”
Stefan Teeling, 1 nov. 2008.
1904: De molen werd in 1904 afgebroken, maar er werd wel een stoomolieslagerij opgericht onder de naam “De Jonge Phenix”.
In de Leeuwarder Courant van 28-06-2008 staat te lezen dat Stoomolieslagerij De Jonge Phenix aan het Zuidvliet publiekelijk verkocht zou worden op 10 juli 1907.
Fries Museum, Gezicht op oliemolen De Jonge Fenix, met Zoutkeet aan het Zuidvliet te Leeuwarden
Gevelsteen afkomstig uit de in 1904 afgebroken oliemolen De Jonge Fenix, Zuidvliet 418, in 1904 geschonken aan het Fries Museum en in 1929 herplaatst aan de Pijlsteeg 3. Afmetingen: 275 x 164 cm.
Yde van der Meulen, 19 april 2009.
-----
Een zw.-w.-afb van de cartouche/gedenksteen t.g.v. de herbouw met een stenen romp in het jaar 1752 staat er ook reeds in ’t boek “Molens van het Noordererf” van S.J. van der Molen (uitg De Walburg Pers/1979) op blz 167.
De maker van die foto is Paul Vogt . Uit het bijschrift blijkt dat dat die steen (zoals ook bij NMdb ….. ..staat)zich in een muur aan de Pijlsteeg in Leeuwarden bevindt.
Geert L. Nienhuis, 20 aug. 2022.
Bijzonderheid: Eén van de zeer weinige ronde stenen molens die er zijn geweest in Friesland.
De molen had als bijnaam "De Stenen Molen".
Dick Bunskoeke, 25 jan. 2010
-----
Van deze molen is een brief aan de Harenmakerij in Koog aan de Zaan bewaard gebleven, gedateerd 21 october 1892:
"Mijn heeren!
Hierbij ontvangt u een paar voorslagenharen welke U gelieve te herstellen. Deze haren zijn afkomstig van de molen van den heer A. Bosch te Leeuwarden. Ben ik wel ingeligt dan zijn ze door U vroeger daar geleverd. Thans behoort de molen aan ondergeteekende. Na hersteld te zijn, gelieve u de haren te zenden aan de molen De Phoenix Zuidvliet te Leeuwarden. Adrs W. Post en de rekening aan mij met bijvoeging: molen te Leeuwarden.
Met agting verblijvend
M.W. Visser
Oosterzee, 31 october 1892."
De molen was dus door Visser overgenomen van A. Bosch. W. Post was hoogstwaarschijnlijk de blokmaler.
Op de achterzijde van de enveloppe is nog vermeld:
"M.W. Visser te Oosterzee voor den molen De Phoenix te Zuivliet, te Leeuwarden een paar vo(voorslagharen) te stellen. Te zenden aan den chef van deze Molen W. Post, 12 nov. 1892, vragt 32 1/2 ct."
NB: Een haar is een gevlochten mat van paardenhaar in een leren omhulsel. Dit is noodzakelijk om de buul te beschermen tegen de hoge druk in de wigpers (de laad).
Ron Couwenhoven, 16 okt. 2011, 2 april 2019.