Molen Kasteelmolen, Lemiers

Lemiers, Limburg
v

korte karakteristiek

naam
Kasteelmolen
modeltype
Watermolen
functie
bouwjaar
verdwenen
toestand
restant
beek
Selzerbeek
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
11035
oude dbnr.
V313
Meest recente aanpassing
| Overig
media-bestand
Molen 11035 Kasteelmolen (Lemiers)
Foto Pierre Vossen, opname 12 jan.2003

locatie

plaats
Lemiers
plaatsaanduiding
Orsbacherweg
beek
Selzerbeek
gemeente
Vaals, Limburg
streek
Zuid-Limburg
kadastrale aanduiding 1811-1832
Vaals A (4) 1127 Antoon de Pelser Berensberg & Strauch, burgemeester
geo positie
X: 197827, Y: 311165
N: 50.78880, O: 5.99451

constructie

modeltype
Watermolen
krachtbron
water
kenmerken
functie
gangwerk
wateras
rad
rad diameter
vanaf 1919 turbine
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
restant
bouwjaar
verdwenen
buiten gebruik
geschiedenis

In het midden van het front bevindt zich een fraaie poort, die toegang tot de binnenplaats geeft. In het linkerdeel van de hoeve dat in goede staat is, bevinden zich onder andere woonruimten. Het rechterdeel waarin bedrijfsruimten zijn ondergebracht, is verwaarloosd. Op de rechterhoek staat een ronde toren met een knobbelspitsje. Een uitloper van de kasteelgracht eindigt bij de toren. In dit gedeelte van de slothoeve lag vroeger een watermolen. In het begin van de 19e eeuw werd de ligging van het landgoed met 'Aan de Molenweg" aangeduid.
Het landgoed was in die tijd eigendom van Anton von Pelser Berensberg, burgemeester van Vaals.
Op 26 november 1864 vond te Aken de verdeling van een nalatenschap tussen de volgende erfgenamen Von Pelser Berensberg plaats: Franziska; Friederich. rentenier woonachtig in het Pruisische deel van Lemiers in de gemeente Laurensberg; Bernhard, Landesgerichtsrath in Keulen; Carl, arts in Berlijn en Hermann, kapitein buiten dienst in Keulen. De nalatenschap werd verkregen na het overlijden van hun ouders Anton, Freiherr (baron) von Pelser Berensberg, gehuwd met Antoinetta, geboren barones Von Furth en de tante barones Theresia von Pelser Berensberg van het kasteel Oud-Valkenburg.
Het kasteel van Lemiers met toebehoren werd toegewezen aan de broers Bernhard, Carl en Hermann. Aan Carl, Freiherr von Pelser Berensberg, die op 20 januari 1817 werd geboren en op 14 november 1891 overleed. is een fraai gedachtenis-monument gewijd dat achter in het park staat.
Vervolgens vererfde het landgoed aan Albert von Pelser Berensberg, ritmeester bij de Uhlanen in Bonn en tenslotte in 1920 aan Carl von Pelser Berensberg, Regierungsrath in Aken. Hij woonde later in Lemiers.
In 1945 werd het landgoed als vijandelijk vermogen door de Nederlandse regering in beslaggenomen en onder beheer gesteld van F.C.R.F. Dahmen, ontvanger in Gulpen. In 1950 werd het verkocht aan de Nederlandse kastelenstichting, gevestigd in ‘s-Gravenhage.

 

Eigenaren door koop werden vervolgens:Fürst Otto Maximilian Hofland in Huizen in 1952; Emile Jules Antonie Joseph Jongen, industrieël in Maastricht in 1966. Hij verkocht de slothoeve met aanhorigheden, waaronder de beek in 1974 aan Johannes Gerardus Marie Brands, landbouwer in Lemiers. Het kasteel, dat omstreeks 1970 werd gerestaureerd, kreeg in 1978 een andere eigenaar. Van de slothoeve werden verder nog door koop eigenaar: in 1974 Karl Heinrich Theodor Heitfeld, geoloog in Vaals en in 1978 Johannes Joseph Op den Kamp, restaurateur in Roosteren.

Het is niet bekend hoe het interieur van de ingebouwde molen er vroeger heeft uitgezien. In de kelderruimte, die nu tot aan het dak reikt, bevindt zich langs de voorgevel een grote gemetselde vierkante bak. In de bodem is een kleine horizontale waterturbine opgesteld, één van de vier exemplaren in Limburg. De bediening van de regeling voor de stand van de leidschoepen in het turbinehuis is aan de voorzijde van de bak aangebracht. Aan die zijde komt ook de drijfas naar buiten.
Het is niet uitgesloten dat vroeger aan de binnenzijde van de voorgevel een onderslagrad heeft gedraaid of dat er aan het begin van genoemde landweg een klein molengebouw heeft gestaan.De turbine is waarschijnlijk in het eerste of tweede decennium van deze eeuw geplaatst. Ook over de functie van de turbine bestaan slechts vermoedens. Hij kan voor de aandrijving van een kleine maalstoel (een boerenmolentje) zijn gebruikt of voor de aandrijving van een generator of een dynamo voor de opwekking van elektriciteit ten behoeve van het landgoed. Bij toepassing van een dynamo voor gelijkstroom was de accumulatorbatterij in een ruimte naast de kelder opgesteld, in verband met de vrijkomende dampen uit de accu's. Bij de achtergevel op de binnenplaats bevindt zich nog een poelie op een bok. De poelie heeft mogelijk voor de aandrijving van een cirkelzaag of een landbouwmachine gediend. Overigens is het ook mogelijk dat binnen een dorsmachine stond opgesteld.
De watertoevoer kan bij benadering gereconstrueerd worden. De brug in de weg, die van Lemiers over de Selzerbeek naar de Duitse gemeente Laurensberg liep, is afgebroken. Daar bevindt zich nog een stuw in de beek. Uit de linkeroever vóór de stuw zal een tak langs de weg mogelijk via een vergaarvijver of een haakse bocht naar de kopgevel bij de ronde toren van de slothoeve hebben gestroomd, waarna de beek via een overkluisde goot over een afstand van ongeveer 30 m. door het gebouw naar de gemetselde bak liep. Het bedrijfswater kon op overeenkomstige wijze naar de kasteelvijver of gracht wegstromen, waarvan het waterpeil op een lager niveau ligt.



Bron:Bussel P.v "De M's van Lb", 1991 p.228

nog waarneembaar

n.v.t., woonhuis

aanvullingen

wetenswaardigheden

Tussen 1978 en 1982 heb ik in de kasteelboerderij met de watermolen gewoond (Oud Lemiers 8). In die tijd werkte de watertoevoer van de molen nog maar de situatie was heel anders dan beschreven in de reconstructie. In die tijd was er geen stuw in de Selzerbeek met een aftakking voor de toevoer van de molen. De molen werd gevoed uit een aftakking van de Hermansbeek naast het weiland voor de boerderij (ik schat ongeveer op deze coordinaten (50.7881722, 5.9919916)), die het water via een open goot naar een sluisje naast een bijgebouw van de boerderij(bakhuis) leidde. Van het sluisje ging water onder de grond naar de watermolen.

Informatie van H. van Thor, 19-04-2024

trivia

In het dorp Lemiers staat vlakbij de Duitse grens het oude kasteel Le Miers.
Het kasteel is aan drie zijden omgeven door een park, langs één daarvan stroomt de Selzerbeek, die daar tevens de rijksgrens vormt.
Aan de zuidzijde staat de omvangrijke slothoeve met een breed front langs een landweg. De hoeve dateert volgens de muurankers uit 1667.