Molen De Nieuwe Molen, Veenendaal

Veenendaal, Utrecht
v

korte karakteristiek

naam
De Nieuwe Molen
modeltype
Standerdmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
verdwenen
toestand
verdwenen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
04910 k
oude dbnr.
V1773
Meest recente aanpassing
| Algehele revisie gegevens
media-bestand
Molen 04910 k De Nieuwe Molen (Veenendaal)
Foto: collectie J. Wilten

locatie

plaats
Veenendaal
plaatsaanduiding
Mulderslaan 3
gemeente
Veenendaal, Utrecht
plaats(en) voorheen
Geldersch-Veenendaal, Gelderland
streek
Gelderse Vallei
kadastrale aanduiding 1811-1832
Geldersch Veenendaal A (1) 188 Jan van Eden, molenaar
geo positie
X: 166516, Y: 449291
N: 52.03184, O: 5.55502

constructie

modeltype
Standerdmolen
krachtbron
wind
functie
romp
gesloten voet
inrichting

3 koppel maalstenen

plaats bediening
plaats kruiwerk
middenkruier
kruiwerk
zetelkruier
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
verdwenen
bouwjaar
verdwenen
gesloopt
eigendomshistorie

1832 Jan van Eden, molenaar

Gedurende de periode 1903 - 1904 heeft molenaar Bart Brinkman op deze molen gewerkt. 

geschiedenis

Voor het jaartal 1911 stond op dezelfde plaats van de huidige stenen stellingmolen een standerdmolen met dezelfde naam.

Sinds mensenheugenis hebben in Stichts en Gelders Veenendaal twee molens gestaan: een standerdmolen op de 'Molenpol' (bij de huidige Molenstraat) bekend onder de naam Oude of Stichtse Molen op Utrechts gebied (Tenbruggencatenummer 04910 l) en de Nieuwe Molen op Gelders gebied. Op de plaats waar de Oude Molen heeft gestaan is in 1989 een monument opgericht.

In april 1593 gaven de Staten van Gelderland toestemming voor de bouw van een korenmolen in Gelders-Veenendaal. De eigenaren van de Stichtse molen tekenden hier onmiddellijk verzet tegen aan. De nieuwe molen zou namelijk geplaatst worden aan de Veldgensgraaf (de huidige Nieuweweg), pal op de grens van beide provincies, waardoor de afstand tussen de beide molens minder werd dan de met de Utrechtse Staten afgesproken halve mijl (3 km). De Staten van Gelderland hadden aan deze bepaling evenwel geen boodschap: die was in 1563 uitgegeven toen koning Filips II landsheer over beide gewesten was. Nu echter waren beide Statencolleges soeverein in hun eigen provincie. Utrecht had buiten zijn provinciegrenzen niets te vertellen, en Gelderland kon binnen zijn grenzen een molen laten bouwen waar het maar wilde.

Gelderland kreeg, zij het na enige vertraging, zijn zin en de molen werd op de beoogde plaats gebouwd. De locatie was gunstig: een zandige ondergrond en iets hoger gelegen dan de omgeving. Wanneer de bouw precies plaatsvond, is niet bekend; in ieder geval kort na 1620 (op kaarten uit dat jaar staat hij niet afgebeeld), mogelijk in 1623. Deze molen werd bekend als de Gelderse of Nieuwe Molen. De afstand tussen de Oude en de Nieuwe Molen bedroeg ongeveer 750 m.

Vanaf ongeveer 1630 was de familie Van Eden al eigenaar van de "Nieuwe Molen".

In volgorde: 1630 Dirk, dan Maas, dan Brand, dan Gijsbert en in 1773 trouwde Jan van Eden met Jannetie Schoonderbeek. Dit gezin had vijf kinderen en lieten in 1815 een schilderij van het gezin maken in de huiskamer met aan de muur een portret van de standerdmolen.

Gijsbert Gerrit Brands van Eden, zn. van Brand Maasse van Eden en Jannetje Gerrits van Amerongen, gedoopt te Veenendaal op 9 februari 1727, molenaar op de Nieuwe Molen in Gelders Veenendaal, overleden te Veenendaal op 21 juni 1813, trouwt te Veenendaal op 31 mei 1761 met Gerarda Cornelisse Vollewens

1832:  Jan van Eden, molenaar
29-07-1854: Geldlening verstrekt door Vrouwe Henriëtte Adriana Oijens, weduwe Johannes Deodatus Waller,
wonende te Amsterdam, aan Aart van Ede, Maatje van Ede en Gerrit van Ede, allen wonende te Gelders
Veenendaal, met als onderpand een molen en land onder Gelders Veenendaal.

De jongste zoon Gerrit (1814-1881) werd eigenaar/molenaar van de molen. Hij trouwde met Judikje den Dolder. Uit dit gezin werden zeven kinderen geboren van wie de zonen het molenaarsvak leerden. Eén zoon; Jan Jacob, kocht op 3 augustus 1891 molen "De Vriendschap" (Tenbruggencatenummer 00758) van Nicolaas Wolfswinkel uit Amersfoort. Deze molen was gebouwd door Wessel Klomp in 1872, waarschijnlijk molenaar te Stichts Veenendaal. De andere twee zoons Gerrit en Jacob, met een ongetrouwde zuster Jaantje bleven met moeder Judikje (overl. in 1912) op de molen.

Gerrit besloot de oude standerdmolen te slopen en daarvoor in 1911 de huidige ronde stenen stellingmolen te laten bouwen. De standerdmolen werd omgetrokken wat een enorme stofwolk veroorzaakte.
Deze Gerrit raakte op 12 augustus 1911 ernstig gewond bij de bouw van de nieuwe molen. Bij het ophijsen van een zware balk brak één van de touwen waarna de balk op zijn rug terecht kwam.

In de periode 1872 tot 1911 werd er op molen de Vriendschap in Veenendaal gemalen. Daarna werd de huidige stenen "Nieuwe Molen" gebouwd door Wijnveen te Voorthuizen en uitgerust met drie koppel maalstenen.

Door de uitbreiding van de bebouwing van Veenendaal ondervond de standerdmolen steeds meer windbelemmering. Door de stellinghoogte van 7 meter, was de molenaar verzekerd van een vrije windvang

24-01-1887: Geldlening door Aalbertus Johannes Roelofsen te Lunteren aan de erfgenamen van Judikje van Dolder te Geldersch Veenendaal en haar overleden echtgenoot Gerrit van Ede Janszoon, met als onderpand een windkorenmolen genaamd: "de Nieuwe Molen" en diverse woonhuizen, erf, tuinen, bouw- en weilanden, bomen en houtgewassen en een kamp weiland genaamd: "de Molenweide" gelegen te Geldersch Veenendaal. Gedurende de periode 1903 - 1904 heeft molenaar Bart Brinkman op deze molen gewerkt. Gijsbert Gerrit Brands van Eden, zn. van Brand Maasse van Eden en Jannetje Gerrits van Amerongen, gedoopt te Veenendaal op 9 februari 1727, molenaar op de Nieuwe Molen in Gelders Veenendaal, overleden te Veenendaal op 21 juni 1813, trouwt te Veenendaal op 31 mei 1761 met Gerarda Cornelisse Vollewens

 Link naar homepage van huidige De Nieuwe Molen.