Molen De Hoed, Kruiningen

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1858

verdwenen

1989

verplaatst

verplaatst naar

Waarde (De Hoed)

geschiedenis

De enige standerdmolen op Zuid-Beveland is te vinden in het buurtschap Waarde. Daar staat op de T-splitsing aan de Havenoordseweg een open standerdmolen, die al heel wat omzwervingen heeft gemaakt.

Oorspronkelijk werd deze oliemolen al voor 1550 in Gent (België) gebouwd als Rode Roemolen, zie Molenechos.be. Tussen 1688 en 1700 vond de ombouw naar korenmolen plaats. In het klauwwiel staat 1633 ingehakt en op een balk: 1744 A DE RON.
Eigenaar Josef van den Bossche vereeuwigde in 1807 zijn naam zichtbaar in de houten standerd van de molen. Om de ijzeren bovenas zijn twee bovenwielen geklemd. Vroeger had het voorste bovenwiel aan beide zijden kammen en lag er voor het koppel Franse stenen nog een derde koppel stenen op de bovenste van de twee zolders.

Johannes van Dijke liet in 1858 De Hoed door H.J. Vlaeminck, gepatenteerd molenmaker en timmerman te Kapellebrug, naar zijn nieuwe standplaats in Kruiningen verplaatsen, waar later een bovenwiel van korenmolen De Verwachting in Tholen is gebruikt. Voor de som van 5800 gulden kreeg hij tevens een nieuw woonhuis en stal ter plaatse.

Op 30 juli 1924 berichtte de Middelburgsche Courant het volgende:
Verleden week werd het zoontje van den molenaar v. D. te Kruiningen door een wiek, van den in beweging zijnden molen aan het hoofd getroffen. In ernstigen toestand werd de kleine op genomen. Hoewel de toestand zich ernstig liet aanzien, vernam de Zeeuw thans, dat de kleine wat vooruitgaande is.
Ingezonden door Caroline Schaeffer, 12 juni 2021

De in 1942 in het naburige pakhuis geplaatste 16 PK elektromotor dreef tot 1953 een koppel 14er kunststenen, een koppel wolfjes met een diameter van 1 m en een buil aan.

Deze molenaarsfamilie maalde tot 1945 met twee koppel 17er Franse en blauwe maalstenen granen voor boeren en bakkers. Tijdens de watersnood in 1953 moesten zandzakken voorkomen dat de molen door de sterke stroming van zijn voetstuk, de teerlingen, werd gerukt. Door de flinke schade die echter niet door het rampenfonds werd vergoed, trad een versneld verval in.

In 1963 werd een grootschalige restauratie uitgevoerd, waarbij de resterende houten roede werd vervangen door nieuwe ijzeren roeden met Oudhollandse tuigage en een vlucht van 24 m. Op de houten kap met gebroken lijn kwam nieuw dakleer en het kruihaspel werd vernieuwd. Op de borstzijde maakten de houten schaliën plaats voor een bebording in visgraatvorm. De Vlaamse vang werd vervangen door een ijzeren hoepelvang. Tevens zijn beide builen van de zolders verwijderd. Na deze restauratie werd de molen weer zo nu en dan in bedrijf gesteld voor het malen van veevoeder.

Na het overlijden van de laatste beroepsmolenaar Cornelis van Dijke in 1977 kocht de gemeente de vervallen molen die flink uit het lood stond en sloeg deze in onderdelen op voor herbouw. Dankzij subsidies van het Rijk, de provincie, het Prins Bernhardfonds, de Zomerzegels, de ANWB en enkele particulieren, werd de molen overgedragen aan vereniging De Zeeuwse Molen. Deze nam het initiatief om de molen op 1 april 1989 van de Zandweg in Kruiningen naar het circa 5 kilometer oostelijker gelegen Waarde te verplaatsen. De standerdmolen werd daar vlakbij de plaats van de vroegere standerdmolen De Nijverheid, die in de jaren dertig afbrandde, op een nieuwe fundering geplaatst. Molenmaker Rien Bos uit Almkerk was hierbij betrokken.

De molen stond op 31 december 1985 zonder wieken, twee hoekstijlen werden toen gestut, aldus John Verpaalen.

nog waarneembaar