Molen Kwadijkerkoog, Koogmolen, Purmerend

Purmerend, Noord-Holland
v

korte karakteristiek

naam
Kwadijkerkoog, Koogmolen
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
verdwenen
toestand
verdwenen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01056 p
oude dbnr.
V1158
Meest recente aanpassing

locatie

plaats
Purmerend
plaatsaanduiding
aan het einde van de Ooster Draai
gemeente
Purmerend, Noord-Holland
plaats(en) voorheen
Kwadijk
streek
De Zeevang
kadastrale aanduiding 1811-1832
Kwadijk B (1) 57 De Kwadijker Koog Polder
geo positie
X: 127926, Y: 503543
N: 52.51889, O: 4.98833

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
achtkante bovenkruier
inrichting

Scheprad
Later vijzel 1,30 m Ø

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
binnenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
vlucht
17 m
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
verdwenen
bouwjaar
verdwenen
geschiedenis

De Koogmolen bij Kwadijk bemaalde de Molenkoog, Oostervennen, Kantekoog en Ookeshoek. Dit gebied heet tegenwoordig Kwadijkerkoog. Hij stond aan het einde van de Ooster Draai en maalde uit op de Purmer, vanaf 1622 op de Purmerringvaart, via een afwatering door een stukje buitendijks land. De Draai of Drey was lang voor de droogmaking van de Beemster en de Purmer een doorvaartmogelijkheid tussen beide meren, net als de nog bestaande Where bij Purmerend.

Van een molen die er al in 1462 stond is bekend dat hij bij een uitwateringssluis met brug stond langs de Draai: "toe Coedijck op gene zijd die watermolen an die dreij" (1506). In 1546 wordt de Koogmolen in de Kwadijkerkoog apart vermeld in het Oud Archief Edam, en ook in 1569 wordt hij nadrukkelijk genoemd. Aangezien de Kwadijkerkoog rond 1543 werd omkaad, kan de Koogmolen toen zijn gebouwd. Op de kaart van Beeldsnijder uit 1575 staat de molen aangegeven, zie Waterlands Archief (WAT001020355). Uit 1832 is het reglement voor de molenaar bewaard gebleven in het archief van de Kwadijkerkoog.

De familie Van de Kapelle was gedurende drie generaties molenaar op de 16e-eeuwse molen die de bemaling van de polder verzorgde:
- Albert Pietersz van de Kapelle, geb. ca. 1772, molenaar begin 19e eeuw, overl. 1839.
- Pieter Albertsz van de Kapelle, geb. 1807, overl. 1877.
- Pieter Pietersz van de Kapelle, eerst molenaar, later machinist tot zeker 1892.

In 1879 werd de molen vervangen door een stoomgemaal een stukje zuidelijker, direct aan de Purmerringvaart (mogelijk in verband met de aanleg van de spoorlijn naar Hoorn, waardoor de situatie ter plekke grondig veranderde). Op 28 maart 1879 vond de aanbesteding plaats voor de bouw van "een gedeelte Polderkade, het graven van een toegangskanaal enz., alsmede het maken van een Machinegebouw met schoorsteen, Kolenbergplaats en Woonhuisje voor den machinist, alles ten dienste van het te stichten stoomgemaal". De Purmerender aannemers J. de Vries en A. Pot bouwden het gemaal, terwijl de techniek werd geleverd door de Hannoverische Maschinenbau AG uit Linden vor Hannover. Het pand bestaat nog steeds als woonhuis, en draagt de naam "Koogmolen". Op 6 december 1879 vond een openbare verkoping plaats van eene aanzienlijke partij eiken Werk- en Brandhout, op het terrein van den geamoveerden Molen der Kwadijkerkoog.

Omdat het stoomgemaal niet meer voldeed, werd de bemaling vanaf 1905 overgenomen door het stoomgemaal van de Overweersepolder (molen 01056 n). Het geheel werd toen Waterschap Overwhere genoemd. 

Wegens de hoge bemalingskosten bouwde de Kwadijkerkoog in 1925 schuin naast het gebouw van het eigen voormalige stoomgemaal een Herkules Metallicus windmotorinstallatie (vergelijkbaar met de bestaande Herkules te Zaandam, afbeelding van de Herkules in de Kwadijkerkoog zie Waterlands Archief, fotonummer WAT001010271). Bekende molenaars waren toen B. Houtman en L. de Ruiter. De Herkules bleef in bedrijf tot 1969 en werd toen gesloopt. De bemaling werd overgenomen door het huidige elektrische gemaaltje weer een stukje zuidelijker, dat het ook Purmerendse industrieterrein De Koog bemaalt. Het andere gemaal van het Waterschap Overwhere, op de plek van De Palingjager, werd eveneens vervangen door een identiek gemaaltje.

Van de windmolen zijn helaas geen afbeeldingen bekend, wel meerdere van de windmotor.

Bronnen:
- "De zeeweringen en waterschappen van Noordholland". Mr. G. de Vries Azn., 1864.
- Purmerender Courant 13 maart en 3 dec. 1879.
- "De zeeweringen en waterschappen van Noordholland", tweede uitgaaf, Jhr. Mr. J.W.M. Schorer, 1894.
- "De zeeweringen en waterschappen van Noordholland", derde uitgaaf, D. Kooiman, 1936.
- "Molens van Edam" door D.M. Bunskoeke, 1999.
- Informatie van genootschap Oud-Quadyck.

aanvullingen

trivia

NB Op het afgebeelde kaartje ligt het noorden links.