De molen werd voorzien van twee pelstenen.
De molen kreeg al meteen bij de bouw zelfzwichting en was daarmee één van de eersten in het noorden.
De voorganger De Windlust werd in 1841 gebouwd en verbrandde in 1874. De molen werd in opdracht van Klaas Steenhuisen 20 m oostelijker herbouwd als De Zwaluw, een koren- en pelmolen. De molenmaker was G.R. van Wieren uit Smitshuis (bij Dokkum). In 1875 was hij gereed.
1875: De zaagschuur is in 1875 tegelijk met de molen gebouwd. Daarvoor is gebruik gemaakt van de romp van een paltrokmolen.
Een bijzonderheid was dat deze molen lange kalven had, de vang had aan het rechtervoeghout drie koebouten in plaats van twee en de derde was voorzien van een extra band over het midden tegen het buikstuk. Deze vang had geen lendestut, had zes vangblokken op de deling van de zes plooistukken van het vangwiel. En links daarvan een vijfkamspal. Het rondsel was conisch. Dit komt overeen met de molen van Anjum (Tenbruggencatenummer 03228), wellicht werden ze door dezelfde firma gebouwd.
De molenaar had vier zonen en liet tussen 1876 en 1878 de zagerij aan de westzijde van de molen bouwen, naar het voorbeeld van de succesvolle Gerke Pieters Oberman van de zaagmolen De Phoenix (Tenbruggencatenummer 03217 d). Zoon Jan kwam op de graanmolen en Paulus op de zaagmolen.
16-09-1880: Nieuwe Haarlemsche courant
Te Wanswerd a/d. Streek, gem. Ferweradeel, had een molenmakersknecht het ongeluk in deu houtzaag-, tevens korenmolen van den heer K. F. Steenhuisen tusschen de raderen te vallen, met het vreeselijk gevolg, dat zijn lichaam geheel verbrijzeld werd. In stukken werd het er tusschen weggehaald. Men gist, dat hij, naar het een of ander willende zien, naar een steunsel greep, wat hem mislukt moet zijn, zoodat hij voorover viel.
1954: De molen maalde vanaf 1954 jarenlang met één roede. Hij stond vanaf de jaren 1960 definitief stil en raakte in verval. Eigenaar Anne de Groot overleed later, waarna de heer Overzet, een vaste knecht van de familie Steenhuizen, de molen verzorgde.
11-11-1972: verbrandde De Zwaluw na blikseminslag tot op de stenen onderbouw. De zagerij, die in een apart gebouw naast de molen staat, bleef intact. De heer Overzet zorgde dat de overblijfselen, waaronder de twee nog hele maalstenen, werden geborgen. Overzet overleed begin 1974.
Na veel onderhandelen werden de restanten van de molen tenslotte aan de gemeente verkocht en kon in 1984 gestart worden met de herbouw. In 1986 is de molen weer herbouwd.
Bronnen:
- Het roemrijke verleden van Wanswerd aan de Streek te Birdaard, artikel door J. Wüst in De Utskoat nr. 4, december 1976.
- boekje Monument van de maand 3e jaargang, geschreven door Dick Bunskoeke. Ingezonden door P. Hofkamp.
Ansichtkaart, serie 28, nr 1, coll. DVM
Onderstaande tekening is gemaakt door een groot liefhebber van molens, Jan Wûstz uit Leeuwarden, orgelbouwer van beroep. Hij was ook de enige die na het overlijden van de molenaar toegang kreeg in de molen, zelfs de burgemeester en de brandweer kregen van de weduwe geen toegang om de brand na de blikseminslag te blussen. De molen had zeker met minder schade gered kunnen worden, helaas.
foto onbekend, coll. DVM